Để biết về các lợi ích của thiền, thì đầu tiên hết chúng ta cần phải hiểu rõ ý nghĩa của thiền. Bởi vì tôi thấy trong tâm nhiều người có một sự hiểu lầm rất to lớn khi nghe nói đến từ Thiền.
Từ Thiền nghĩa là quá trình tạo thói quen hay làm cho quen với một số chủ đề thực chứng hay thái độ tích cực, có thể được chia ra làm hai: 1) thiền tịch chỉ và 2) thiền định phân tích.
Thiền sổ tức (thiền hít thở) là một ví dụ của thiền tịch chỉ và sự phân tích về tâm hay vô thường là ví dụ của cái thứ hai. Và mục đích của cả hai loại thiền này là đều hướng tâm về phía tích cực và giảm bớt các cảm xúc tiêu cực và phiền não để mang lại sự an bình và hạnh phúc trong cuộc sống.
Vì thế các lợi ích của thiền là giúp chúng ta có thể làm chủ được chính mình, chúng ta có thể kiểm soát được tâm của mình, mà với sự kiểm soát đó chúng ta có thể điều khiển được tâm của chúng ta.
Từ khi còn rất nhỏ, cha mẹ đã gửi chúng ta đến các trường học, rồi đến các trường đại học để định hình bộ não của chúng ta với kiến thức hiện đại. Nhưng trong thế giới duy vật hiện nay, người ta lại thất bại trong định hướng tâm với các phẩm chất đạo đức và do vậy, bạn thấy có nhiều người được giáo dục thật sự, trình độ kiến thức hiện đại khá cao, sự giáo dục phổ cập của họ rất tốt, nhưng họ lại không có lòng lân mẫn (tử tế) đối với chính họ và đối với những người khác. Họ không chịu trách nhiệm về những hành động của mình. Nhiều người trong số họ bị thất bại trước sự thử thách của cuộc sống.
Họ có thể rất thành công trong thế giới thiên về vật chất, họ có thể rất thành công về công việc, nhưng khi trở về nhà, họ không thành công trong cuộc sống thực tại của họ. Có rất nhiều vấn đề với vợ, chồng, cha mẹ hay bạn bè. Họ có thể là một nhà kinh doanh nổi tiếng, nhưng cuối cùng thì họ lại chẳng được vui vẻ. Như vậy họ không tìm thấy được sự bình an và hạnh phúc trong cuộc sống của mình mặc dù họ có thể đạt được sự chú ý, thành tựu công việc hay kinh doanh hay bất cứ là cái gì.
Một số ngay cả lại không thể thành công trong thế giới nặng về vật chất bởi vì lòng tham lam, bản ngã, sân giận, sợ hãi, thiếu sự tự tin chính mình và vân vân. Vì vậy qua sự thiền định, người ta có thể loại bỏ các cảm xúc tiêu cực này và người ta có thể thành tựu không chỉ trong thế giới vật chất với nền giáo dục hiện đại, mà còn với sự giáo dục về đạo đức ở bên trong, cũng như để có một cuộc sống bình an và hạnh phúc, để hài lòng với cuộc sống, để sống một cuộc sống có ý nghĩa hơn.
Mặt khác, tôi muốn nói rằng từ lúc thơ ấu chúng ta luôn bị tâm không được rèn luyện của mình kiểm soát. Bạn có thể thấy là nhiều đứa trẻ thích làm đủ các thứ chẳng hề thích hợp với sức khỏe của chúng. Nếu quan sát cẩn thận, bạn có thể thấy ngay cả người lớn cũng làm điều tương tự có thể theo một cách hơi khác.
Cứ cho rằng là họ ưa dùng những thực phẩm mà chẳng có tốt gì cho sức khỏe của họ cả, hay người ta lại ăn quá nhiều những thứ họ thích do đó có hại cho sức khỏe của họ. Tại sao họ lại làm vậy? Nếu bạn tự hỏi mình “Tại sao đứa bé lại làm những điều như thế?” Và không chỉ có những đứa trẻ, ngay cả nhiều bác sĩ cũng hút thuốc lá mặc dù họ biết rõ hút thuốc không tốt cho sức khỏe nhưng họ vẫn hút?
Lý do quá hiển nhiên. Tâm của họ không được rèn luyện, họ không thể làm chủ được sự thèm muốn, sự thôi thúc làm điều đó, ăn thức đó, uống thức đó của họ. Và họ bị các thèm muốn và các tâm không có đạo đức và kỷ luật đó kiểm soát.
Có nhiều trẻ em ở nhiều nước không may lại đang sử dụng ma túy. Nếu bạn suy nghĩ thật cẩn thận “tại sao chúng làm vậy?” Bởi vì tâm không được rèn luyện của chúng đang làm chủ, các ham muốn và thôi thúc này đang kiểm soát chúng. Chúng biết đó là không tốt nhưng chúng vẫn không thể dừng lại được, bởi vì ở bên trong có một lực bắt buộc chúng và lực đó được thúc đẩy từ cái tâm vô đạo đức và vô kỷ luật. Và bởi vì tâm không được thuần hóa cho nên tâm ra lệnh chúng ta làm điều sai trái. Vì vậy, bạn cuối cùng trở thành kẻ thù của chính bạn.
Những người chết vì ma túy hay ung thư đó là do họ vướng quá mức vào những điều đó. Việc ăn uống hay bất cứ cái gì khác đều không thành vấn đề, vấn đề chính là bản thân họ thực sự có chủ tâm hay không chủ tâm làm điều đó. Đa số bệnh tật hay ung thư gây ra do bởi người ta tự làm ra, vì vậy họ đang trở thành kẻ thù của chính họ, nếu bạn không thể làm chủ được tâm vô đạo đức và vô kỷ luật của mình.
Đúng vậy, tất cả chúng ta đều mong muốn hạnh phúc nhưng điều chúng ta làm nhiều nhất lại không phải là những gì cho chúng ta hạnh phúc. Ví dụ, tất cả chúng ta đều nổi sân giận, tất cả chúng ta đều có sự ganh tỵ, tất cả chúng ta đều có các cảm xúc tiêu cực này. Chúng ta có cần điều đó không? KHÔNG. Chúng ta biết rằng chúng ta cần hạnh phúc nhưng vẫn không thể nào kiểm soát được chính mình khỏi các cảm xúc hủy hoại này như là sân giận, ganh tỵ, bản ngã, kiêu hãnh, tất cả những thứ này. Chúng ta biết rằng tất cả những thứ này đều không cho bất kỳ một kết quả tích cực nào cả bởi mỗi khi bạn trải nghiệm các cảm xúc này như giận dữ, thì bạn không thể nào vui vẻ được nhưng chúng ta vẫn bị cảm xúc này kiểm soát mình. Chúng ta không có sự kiểm soát vượt qua các cảm xúc này được bởi vì chúng mạnh hơn chúng ta nhiều. Này, nhờ thiền định, bạn có thể thấy từ góc độ đó và việc thực hành thiền của tôi, thì bạn có thể làm chủ các cảm xúc này.
Nếu bạn thực hành thiền, bạn có thể làm chủ tất cả các tâm vô kỷ luật đó, bạn có thể thuần hóa tất cả các tâm đó, bạn có thể là bạn tốt của bạn, và bạn có thể ngăn bạn trở thành kẻ thù của chính bạn.
Cuối cùng, những lợi ích của thiền là bạn có được tâm bình an, cuộc sống vui vẻ, hài lòng với cuộc sống, vừa ý với cuộc sống, tự tin, và bớt căng thẳng trong cuộc sống và bạn cũng có thể lấy lại được sức mạnh để xử lý một cách bình tĩnh với bất kỳ hoàn cảnh nào. Tôi không nói là bạn sẽ không có bất kỳ các vấn đề nào cả trong cuộc sống của bạn bởi vì cuộc sống là những gì mà chừng nào bạn còn có nó thì bạn vẫn còn có một số vấn đề giống như bạn không thể nào dừng được sự lão hóa. Đây cũng là một trong các vấn đề.
Cách đây một vài tuần, một thầy ở tu viện của tôi đã qua đời tại Đài Loan. Thế là khi thầy mất, thầy đi vào trạng thái thiền định, bác sĩ công bố thầy đã chết nhưng rồi thầy vẫn trong trạng thái thiền định trong khoảng 20 ngày hơn. Trong những ngày đó, thân thể vẫn không phân rã, cho thấy thầy vẫn kiểm soát hoàn toàn tâm của mình, mặc dù thân của thầy đã chết, mặc dù não của thầy và mọi thứ không còn hoạt động nữa nhưng tâm của thầy ở đó vẫn đang thiền định.
Đây là một số lợi ích của thiền.