Khi chúng ta nói về thời điểm khó khăn, nếu gọi một cách cụ thể, thì sẽ có rất nhiều thời điểm khó khăn, khó có thể lựa chọn nếu chúng ta nói một cách chi tiết. Nhưng, tôi phân ra, lúc khó khăn hay lúc chúng ta không vui vẻ, và làm thế nào để vượt qua nó theo vài cách dễ dàng để xử lý vấn đề mà chúng ta phải đối mặt hoặc giải quyết cảm giác khó chịu. Tôi muốn nói, không phải đau khổ, nhưng là nhiều cảm giác khó chịu hơn.
Nhưng trước khi đề cập đến, tôi muốn nói về, cảm giác khó chịu đó là gì, thời điểm khó khăn là gì? Đôi khi, trong tiếng Tây Tạng, từ này là “duḥkha” thường được dịch sang tiếng Anh là “suffering” [đau khổ]. Tôi không nói đến sự đau khổ về thể xác, chúng ta hãy nói về sự đau khổ tinh thần, ở một mức độ khác hơn một chút.
Tâm trí của chúng ta thường trải qua nhiều mức độ cảm giác khó chịu khác nhau trong mỗi và trong một ngày. Nhiều loại cảm giác khó chịu khác nhau, nếu bạn quan sát tâm của mình, bạn sẽ tìm thấy hàng trăm lần cảm giác dễ chịu và hàng trăm lần cảm giác khó chịu. Những lúc đó khi bạn cảm thấy khó chịu, không phải là sự đau khổ vô cùng mà là đau khổ nhẹ nhàng, đôi khi bạn nhận được những gì bạn muốn uống và sau đó bạn cảm thấy một chút hạnh phúc; nếu bạn không có được thứ bạn muốn uống, bạn sẽ cảm thấy hơi không vui. Giả sử, bạn xem tivi, nếu có điều gì đó hay ho, nó mang lại cho bạn cảm giác dễ chịu, nếu có điều gì đó buồn, nó mang lại cho bạn cảm giác khó chịu, ngay cả khi chúng ta đọc một tờ báo nào đó, sẽ có rất nhiều điều tốt và xấu, những điều tích cực và tiêu cực. Vì vậy, mỗi và mọi điểm tiêu cực nhỏ, và điều đó làm cho bạn cảm thấy khó chịu, và sau đó, khi những cảm giác khó chịu này kết hợp với nhau, rất nhiều thứ làm thay đổi tâm trạng của bạn và khiến bạn cảm thấy như sụp đổ một chút, hơi buồn một chút, điều đó thực sự khiến bạn cảm thấy mất cảm hứng. Đôi khi bạn cảm thấy không vui hoặc không thoải mái hoặc bất an, và khi bạn nhìn lại theo dấu vết, lý do của điều đó là gì? Tuy nhiên bạn có thể không tìm thấy lý do ở đó, nhưng vẫn hơi khó chịu.
Nếu tôi phân loại thời điểm hoặc tình huống không thoải mái đó, tôi sẽ phân loại thành ba loại, như là:
1. Khi bạn bắt đầu từ những gì bạn mong muốn, nó có thể có nhiều kiểu, ví dụ: nếu có một chương trình biểu diễn hay mà bạn xem hàng tuần nhưng rồi hôm nay bạn đến trễ một chút so với chương trình, bạn muốn ở lại một nơi mà bạn thực sự thích nhưng bạn không thể ở lại được nữa, hoặc một số bạn có bạn bè hoặc thành viên gia đình đã qua đời.
2. Gặp phải điều gì hoặc tình huống mà bạn không muốn ở gần đó, ví dụ: nếu bạn gặp phải người bạn xấu, nếu bạn phải ở với một người mà bạn không thích, hoặc cũng như một số bệnh tật.
3. Khi bạn không đạt được những gì bạn thực sự mong muốn. Hàng ngày chúng ta ước nhiều điều, nhưng nhiều lúc, điều ước của bạn không thành hiện thực; bạn muốn làm điều gì đó nhưng bạn không thể làm được điều đó, chắc chắn sẽ làm bạn cảm thấy không thoải mái.
Vì vậy, loại cảm giác này, cho dù chúng ta nhận thức về nó hay không nhận thức về nó, thì cảm giác này vẫn khởi phát trong cuộc sống hàng ngày. Vậy, thực hành ở đây là gì? Những điều cần thực hành là gì để chúng ta có thể thực sự giải quyết tình huống như vậy mà không có bất kỳ vấn đề gì, không bị đau khổ, không cảm thấy lo lắng, không cảm thấy khó chịu? Bởi vì loại tình huống này, chúng ta phải vượt qua hoàn cảnh như vậy, dù cho chúng ta thích nó hay không chừng nào mà chúng ta còn sống trong thế giới này. Vậy, tất cả những cảm giác không thoải mái này khởi phát vì mức độ nào đó của sự không hài lòng. Nên đó là lý do tại sao hạnh phúc thường phức tạp, hay nói cách khác là hạnh phúc không phải là không thỏa mãn; đó là lý do tại sao bạn có thể có được hạnh phúc dù bạn giàu hay nghèo hay bất kể bạn là gì. Bạn có thể là một tỷ phú, điều đó không có nghĩa là bạn trải qua hạnh phúc, cho dù bạn cực kỳ nghèo, bạn vẫn có thể trải nghiệm hạnh phúc, ngay cả khi bạn hài lòng với một miếng bánh mì mỗi ngày, bạn cũng thực sự cảm thấy hạnh phúc. Nếu bạn hài lòng với một chiếc bánh mì trong một ngày, bạn hạnh phúc, nếu bạn không hài lòng, cho dù bạn ăn một đống thức ăn, hay chén vàng, bạn cũng sẽ không vui, bởi vì bạn vẫn còn thiếu điều gì đó trong tâm trí, và vẫn muốn điều gì đó trong tâm trí bạn. Vì vậy, ba điểm nói trên, làm thế nào để thoát khỏi ba điều này?
Tôi muốn nói về hai phương cách, hai kỹ thuật hoặc hai phương pháp. Nếu bạn thực hành hai phương pháp này, bạn có thể thực sự chuyển biến những cảm giác không thoải mái đó, nhiều tình huống mà bạn trải qua trong cuộc sống, có thể được chuyển biến thành một loại tâm hạnh phúc, một cảm giác dễ chịu, một sự hài lòng thực sự trong tâm. Một trong những kỹ thuật mà vị sư cao tuổi bảo các vị sư trẻ nên thực hành khi họ đang học, đó là một kỹ thuật cực kỳ hiệu quả, điều này nghe có vẻ dễ dàng, nhưng điều quan trọng của kỹ thuật hoặc cách thực hành là những gì bạn đã biết hoặc đã trải nghiệm.
Kỹ thuật đầu tiên hoặc điểm mà tôi muốn nói ở đây là, khi bạn cảm thấy không thoải mái, cảm thấy không hài lòng, cách tốt nhất để xử lý với cảm giác đó là nhìn thấy hoặc thiền quán hoặc suy ngẫm về những người kém may mắn hơn bạn. Bạn sẽ thực sự chuyển biến sự không hài lòng về điều gì đó thành sự hài lòng hoặc một niềm hạnh phúc rất dễ chịu, bạn bắt đầu cảm thấy may mắn khi suy ngẫm về những người kém may mắn hơn mình. Nếu bạn phàn nàn rằng ‘Tôi chỉ có hai ly sữa mỗi ngày’, nếu bạn nghĩ đến những người chỉ uống một ly sữa mỗi ngày, thì hạnh phúc hay sự không hài lòng của bạn hoặc sự phàn nàn mà bạn dành cho cuộc sống của chính mình bắt đầu trở thành một tình huống hoặc một điều qua đó có thể thực hành may mắn. Bạn bắt đầu cảm thấy “tôi thật may mắn khi có hai ly sữa mỗi ngày trong khi những người còn lại chỉ có một ly sữa mỗi ngày”.
Vì vậy, với thực hành này, bạn bắt đầu nhận ra, bắt đầu hiểu, bắt đầu thấy giá trị của những gì bạn đang có. Bằng cách nhìn thấy giá trị của những gì bạn có, bạn bắt đầu tận hưởng cuộc sống mà bạn đang sống. Có nhiều người hài lòng với chiếc xe đạp, và có một số người không hài lòng với một chiếc xe hơi bằng cách hy vọng rằng “tôi có thể có hai hoặc ba chiếc xe hơi”. Chắc chắn có một số người vừa mới có một chiếc máy bay riêng nhưng họ không hài lòng vì bạn bè của họ có hai hoặc ba chiếc máy bay phản lực. Vì vậy, có thể có nhiều người hạnh phúc nhiều hơn khi có một chiếc xe hơi so với một số người có một hoặc hai máy bay phản lực riêng.
Vì vậy, trạng thái hạnh phúc là điều mà bạn có thể đạt được khi bạn hài lòng với những gì bạn có. Và cái bí mật đằng sau làm thế nào bạn có thể hài lòng với những gì bạn có, đó là bằng cách nhìn xuống hoặc suy ngẫm về những người không có những gì bạn có. Vì vậy, đây là điều rất quan trọng và giống như có một số người uống cà phê thơm ngon, họ không thưởng thức cà phê bằng cách nghĩ rằng “Ồ, mình không cần uống thứ khác nữa”, mà bằng cách nghĩ về những gì bạn không có, suy nghĩ quá nhiều về những gì bạn không có, bạn bắt đầu đánh mất cảm giác dễ chịu, một khoảng thời gian tuyệt đẹp bên ly cà phê thơm ngon mà bạn đang có.
Vì vậy, điều đầu tiên mà tôi đã nói rất là quan trọng: hãy suy ngẫm, nghĩ về những người kém may mắn hơn mình để hạnh phúc hơn trong cuộc sống, bằng lòng với những gì mình đang có, hài lòng với những gì mình đang có. Sự thích thú và sự hài lòng đó được gọi là hạnh phúc.
Điểm thứ hai là, khi bạn có cái tôi, cho dù bạn có được học hành hay không, cho dù bạn có: công việc tốt, nhà đẹp, bộ não thông minh hay bất cứ điều gì tốt đẹp mà bạn có trong đời, khi bạn bắt đầu có thứ gì đó mà bạn nghĩ rằng nhiều người không có, rất có thể bạn có một bản ngã hoặc sự kiêu ngạo. Khi bạn bắt đầu có bản ngã, điều đó thực sự ngăn cản bạn tiến bộ. Khi bạn có cái tôi dựa trên một thứ gì đó, nó sẽ thật sự làm bạn mù quáng không nhìn thấy phẩm chất của người khác. Vì vậy, thời điểm đó rất quan trọng để thấy phẩm chất của người khác. Khi bạn có một cái tôi nào đó, hãy cố gắng nghĩ về những người hơn bạn rất nhiều: những người trông đẹp hơn bạn, những người có nhiều thứ hơn bạn, để bạn có thể giảm bớt cái tôi đó, và sau đó, bạn có thể tiến bộ. Bằng cách nhìn vào những người may mắn hơn mình, bạn có thể truyền cảm hứng cho mình và cải thiện bản thân để trở nên tốt hơn trong bất cứ điều gì mà bạn giỏi về .
Vì vậy, hai kỹ thuật này rất quan trọng. Đầu tiên, khi bạn có thứ gì, không được cao ngạo và tự mãn, bằng cách nhìn vào những người may mắn hơn bạn. Thứ hai, khi bạn cảm thấy quá buồn phiền, khi bạn cảm thấy quá nản lòng, bạn cần nhìn vào những người kém may mắn hơn bạn. Bằng cách rèn luyện theo hai cách này, bạn có thể thực sự kiểm soát tâm trí của mình.
Và sau đó, một điểm khác cũng rất quan trọng. Khi bạn gặp lúc khó khăn trong cuộc sống, một trong những điều tuyệt vời mà Đức Phật đã giải thích, đó là hãy nghĩ về sự vô thường, bản chất của thay đổi. Bạn phải có vấn đề và ở tình huống lúc này, nhưng hãy nghĩ về vấn đề và tình huống, nó đã không xảy ra ở đó vào năm ngoái. Vì vậy, vấn đề và tình trạng này xảy ra do nhiều nguyên nhân và duyên (điều kiện). Mỗi và mọi vấn đề đều được tạo ra từ nhiều thứ nhỏ nhặt, giống như cơ thể của chúng ta, với vitamin A hoặc B, cơ thể không tồn tại, bạn cần có nhiều loại vitamin và khoáng chất khác nhau để hình thành cơ thể của chúng ta, nếu thiếu bất kỳ thứ nào trong số đó, cơ thể chúng ta sẽ có vấn đề. Vì vậy, vấn đề cũng giống như vậy, nó do nhiều nhân và duyên gây ra. Khi những nguyên nhân và điều kiện này không đi với nhau, thì những nguyên nhân và điều kiện này đã không gắn với nhau trước một năm hoặc mười năm, nên bạn đã không có vấn đề như bạn có bây giờ. Do vậy, bất kỳ điều kiện nào trong số đó sụp đổ, biến mất, thì vấn đề cũng biến mất, và những nhân duyên và vấn đề này không phải là vĩnh viễn.Có một câu nói ở quê tôi, đó là ‘Không đi qua đêm tối thì không có ngày nắng sáng, không có mưa nào mà không có mây trời’. Nếu bạn mong muốn có một cơn mưa, thì đồng thời bạn sẽ không có một ngày luôn nắng chói chang, điều đó là không thể được. Vì vậy, khi bạn không có thứ gì đó, thì bạn mới biết được uống một tách trà tuyệt vời như thế nào, khi bạn không có một ngôi nhà để ở, thì bạn sẽ biết rằng có một căn phòng nhỏ tuyệt vời như thế nào. Nếu bạn luôn nghĩ đến sống trong cung điện, thì bạn sẽ không hạnh phúc ngay cả khi bạn đang sống trong một ngôi nhà sang trọng, bởi vì tất cả mơ ước của bạn là một cung điện.
Vì vậy, hạnh phúc không đến với sự vật, hạnh phúc không đến với hoàn cảnh, hạnh phúc đến khi tâm bạn đặt ra một mục tiêu. Ví dụ, có hai sinh viên, người đầu tiên chỉ mong muốn đạt được bốn mươi điểm trong một kỳ thi, sau đó anh ta sẽ rất hạnh phúc khi anh ta đạt được năm mươi điểm, một học sinh khác, cũng được năm mươi điểm nhưng anh ta không vui, vì anh ta đã có kỳ vọng là tám mươi điểm. Cả hai học sinh đều có cùng năm mươi điểm, học sinh đầu tiên rất vui vì đạt được mười điểm nhiều hơn mong đợi, trong khi học sinh kia không vui dù được sáu mươi hay bảy mươi điểm. Vì vậy, đó phần lớn là tâm của bạn, đó không phải là điểm hay con số bạn đạt được hoặc có được. Do đó, Đức Phật đã nói “đừng mong đợi bất cứ điều gì”, khi bạn không mong đợi bất cứ điều gì, thì không có gì để mà buồn rầu.
Đức Phật yêu cầu các nhà sư chỉ mặc ba màu: đỏ, vàng và xanh lam. Vì vậy, nhà sư khác nhau chọn màu khác nhau, tùy theo nơi chốn. Ở Ladakh hoặc ở Tây Tạng, chúng tôi chọn màu đỏ, vì trời cực lạnh và màu đỏ thu hút nhiệt. Đức Phật đưa ra ba màu vì ba màu này là màu đơn giản nhất vào thời Đức Phật, màu rất đơn giản. Ở Ấn Độ, họ chọn màu vàng, vì thời tiết rất nóng, màu vàng không thu hút nhiệt. Ở Trung Quốc thời cổ đại, họ chọn màu xanh lam; họ không thể chọn màu đỏ vì màu đỏ là màu cát tường, màu vàng giống màu hoàng gia hơn. Vì vậy, ba màu này được coi là màu cao quí, nên họ phải chọn màu xanh lam.
Và cũng ở thời cổ đại, để tóc dài giống như một mốt thời trang. Nó giống như một đối tượng để thể hiện một loại vẻ đẹp, khi đó cả nam và nữ đều có một mái tóc dài trong quá khứ, bởi vì họ phải bám chấp vào tóc. Vì lẽ đó, Đức Phật nói rằng các Tỳ kheo thích sống giản dị, nên các Tỳ kheo nên cắt tóc để không dính mắc vào tóc.
Vì vậy, hãy sống một cuộc sống thật giản dị mà không có kỳ vọng nào, khi bạn không có kỳ vọng nào cả thì bất kỳ điều gì bạn nhận được cũng là một điều may mắn, bất cứ điều gì bạn nhận được cũng nhiều hơn những gì bạn mong đợi, vì vậy, bạn sẽ có nhiều cơ hội cho bạn hạnh phúc hơn. Có hàng triệu cách để bạn có thể hạnh phúc, ngay cả một tách cà phê cũng có thể khiến bạn hạnh phúc với điều đó, khi bạn không có bất kỳ kỳ vọng nào thì sẽ không có chỗ cho bất kỳ sự thất vọng nào trong cuộc sống. Đúng vậy, bạn có thể mong đợi điều gì đó, nhưng đừng mong đợi điều gì đó quá lớn lao. Bạn có thể được truyền cảm hứng từ những người đạt được nhiều thành tích, bạn có thể làm việc chăm chỉ để có kết quả tốt, nhưng với ít kỳ vọng hơn. Nếu bạn sống một cuộc sống theo cách này, và bạn cũng cảm thấy hơi cao ngạo và tự mãn khi có một thứ gì đó, thì hãy cố gắng nhìn vào những người có nhiều hơn bạn để giảm bớt cái tôi của mình. Nếu bạn cảm thấy chán nản, kiểu như “cuộc đời này chẳng có ý nghĩa, mình không có cái này, cái kia không theo chiều hướng này, mình muốn có cái kia…”, thì hãy thôi than vãn về cuộc sống và nghĩ về những người kém may mắn hơn bạn, nên bạn bắt đầu cảm thấy thoải mái hơn.
Nếu bạn mất thứ gì đó, thì có thứ gì đó để bù đắp lại. Đừng lãng phí thời gian và năng lượng của bạn bằng cách lo lắng về thứ gì đó mà bạn không có. Hãy nghĩ về điều đó, nếu có công việc có thể đạt được, đừng tốn năng lượng vào việc lo lắng mà hãy dành sức lực để đạt được điều đó. Nếu thứ gì đó không thể có ở đó, chẳng hạn, ông nội của tôi đã qua đời, vì vậy hãy làm điều gì đó với danh nghĩa của ông nội, hãy làm điều gì đó quan trọng hơn. Nhiều người đổ lỗi cho người khác hoặc đổ lỗi cho chính mình, có ích gì khi đổ lỗi? Hãy cố gắng cùng bạn bè và gia đình vun đắp điều gì đó, cố gắng làm điều gì đó trong cuộc sống để bạn cảm thấy hài lòng; để khi chết đi, bạn có thể chết một cách với chút hài lòng trong cuộc sống, trong lòng bạn. Nếu tình huống có thể giải quyết được, thì bạn nên giải quyết, đừng lãng phí sức lực của bạn vào việc lo lắng. Lo lắng của bạn không có gì cả, thay vì lo lắng, hãy cố gắng làm việc gì đó khiến bạn hạnh phúc hơn trong tương lai, giúp cuộc sống của bạn có ý nghĩa hơn rất nhiều. Khi bạn khởi phát tình yêu thương và lòng trắc ẩn, khi bạn thực sự giữ thứ gì đó cho ai đó mà không có bất kỳ kỳ vọng đáp lại nào, không kỳ vọng có được điều gì đó hồi đáp, thậm chí một chút tôn kính, đó là khoảnh khắc bạn hiểu thực sự chính mình. Đó là lúc khi bạn có thể cảm thấy mức độ khác nhau của bình yên và hạnh phúc. Đó là một loại gợi ý, hãy thử nếu bạn có thời gian. Đây thực sự là thứ có thể đúng là thay đổi cuộc sống của ai đó. Ngoài ra, có một số người khi họ gặp phải tình huống khó khăn nào đó, rất khó cho họ xử lý tình huống đó. Họ thực sự không thể làm bất cứ điều gì khác, bởi vì suy nghĩ về quá khứ không thực sự giúp họ đi tiếp trong tương lai. Vì vậy, tôi khuyên họ nên làm từ thiện nào đó. Không cần thiết phải cho đi tiền bạc, hoặc vật chất. Những gì bạn có thể cống hiến cho xã hội là thời gian quý báu của bạn, kỹ năng và kiến thức mà bạn có. Bạn có thể dạy những gì bạn biết, bạn có thể dành chút thời gian để giúp đỡ ai đó. Vì vậy, điều này thực sự hữu ích, mặc dù bạn đang trải qua một thời điểm khó khăn trong cuộc sống của bạn. /.
Bài ghi lại từ buổi Pháp Thoại của Lama Nawang Kunphel về “Làm Sao Vượt Qua Thời Điểm Khó Khăn”.