Yêu Thương và Lòng Từ Bi

Mở đầu

Như thường lệ, chúng ta bắt đầu một thời thiền ngắn, sau đó chúng ta sẽ nói về sự khác biệt giữa tình yêu thương và lòng từ bi và làm thế nào để phát triển hay làm thế nào để biểu lộ tình yêu thương hay phát khởi tình yêu thương và lòng từ bi mà không có một kỳ vọng hay không có một ước muốn nào xảy đến.

Đây là một đề tài rất thú vị, lòng bi mẫn từ những cách nhìn khác nhau. Tôi sẽ đi từng cái một, sau đó bạn sẽ hiểu rất rõ và bạn sẽ đến với yêu thương và lòng từ bi.

Có rất nhiều sự hiểu lầm, và nhiều người chỉ cho rằng tình yêu là thứ gì khác, ai cũng biết cả và nhiều người hoàn toàn thích điều này, họ có các quan điểm khác nhau và sự hiểu lầm hay hiểu biết mọi thứ khác nhau.

Vì vậy tôi sẽ nói dựa trên tâm lý học Phật Giáo và cách mà các Đạo Sư Phật Giáo đã thực hành và cách họ đạt được sự chứng ngộ qua việc thực hành. Điều đó chính xác là một ý nghĩa rõ ràng của từ “có cảm xúc”, không chỉ thuần túy do Đức Phật đưa ra mà còn do các thực hành của các Đạo Sư trước đây trong 2000 năm qua, cũng như các tranh biện, thảo luận, vì thế thiết lập nên ý nghĩa rõ ràng của từ “có cảm xúc”, do đó những vấn đề này khá quan trọng và tôi rất vui đi xuyên suốt về điều này từng cái một.

Trước khi đi vào vấn đề này, chúng ta hãy bắt đầu một thời thiền ngắn, không chỉ tập trung vào hơi thở mà còn tập trung vào động cơ thúc đẩy.

Lý do tại sao chúng ta sẽ học và xem xét kỹ về tâm này, đặc biệt yêu thương và từ bi, làm thế nào để phát khởi, không chỉ hiểu rõ về nó mà còn đem nguồn các phẩm chất bi mẫn bên trong chúng ta đối với tất cả chúng sinh và làm cho chúng ta trở thành một người dễ thương hơn, một người tử tế hơn, làm cho chúng ta trở thành một người mà ai cũng muốn làm bạn, ai cũng muốn đến gần. Trước đây có lần tôi đã nói rằng chúng ta nhìn vào mình, chúng ta muốn được những người đầy lòng bi mẫn ở quanh mình và chỉ cần hỏi những chúng sanh, mỗi sinh vật nhỏ bé, những con mèo, con chó nhỏ, cũng như những con chim, những con côn trùng nhỏ xíu, tất cả chúng đều muốn lòng bi mẫn này, chúng đều muốn được trẻ nhỏ hay con vật khác ở chung quanh, tất cả chúng hoàn toàn đều muốn lòng bi mẫn như vậy.

Nếu chúng ta làm cho mình trở thành một người có lòng bi mẫn, thì chúng ta trở thành một người mà ai cũng muốn đến gần hay ai cũng muốn làm bạn gần bên. Vậy hãy nói về động cơ đối với phạm vi nhỏ hơn là giúp cho chính chúng ta, cho gia đình, cho bạn bè của chúng ta, và ở phạm vi lớn, bạn có lớp học này, để làm cho chính mình trở thành một người có lòng bi mẫn giúp đỡ cho nhiều người khác, là người dường như được mọi người vây quanh, vì vậy điểm này là động cơ thúc đẩy chúng ta, sau đó chúng ta bắt đầu với thời thiền ngắn về động cơ thúc đẩy này.

Chúng ta ai cũng có các phẩm chất này, các phẩm chất nội tâm, các phẩm chất tuyệt vời và đẹp đẽ như là bản chất thương yêu, từ ái và trắc ẩn, chúng ta đều có tất cả ở bên trong. Không chỉ thế, chúng ta còn trải nghiệm nó khá thường xuyên, nhưng khó nói ra, khó rút ra thành lời và khó mà giải thích rõ ràng trừ khi bạn đã quen thuộc với một số trải nghiệm. Hãy rà soát với giải thích rõ ràng, ý tôi là có đủ phẩm chất của lòng bi mẫn, mỗi một và mỗi khoảng khắc chuyển động trong thế giới này đều là vì tình yêu thương và lòng từ bi.

Một người nông dân đang làm việc trên cánh đồng vì họ yêu thương con cái hay cha mẹ của mình. Mọi người đang làm việc trong văn phòng có thể họ muốn lo lắng cho gia đình họ, ở đằng sau đó lại là một tình yêu thương đối với gia đình họ. Người ta tập một số bài tập vận động và nghỉ ngơi một chút, lại nữa là họ yêu thương chính mình, họ yêu thân thể của mình. Tôi muốn nói rằng mỗi chuyển động mà một chúng sinh có ý thức thực hiện sẽ là động cơ thúc đẩy sự yêu thương đối với những người khác hay đối với yêu thương chính họ. Ngay cả khi người ta cáu giận cũng là bởi vì họ yêu thương chính họ, người ta đánh nhau bởi vì họ yêu thương ai đó. Giả sử người nào đó nói không đúng về bạn, thì bạn nổi giận, rồi bạn có lẽ sẽ nói lại lời gì đó, điều đó lại được thúc đẩy bởi yêu thương đối với chính bạn bởi vì bạn yêu chính bạn, vì thế tại sao ai nói điều không đúng, bạn không thích như vậy nên bạn muốn lại điều gì đó.

Tình yêu thương và lòng từ bi này thật là một phẩm chất tuyệt vời, rất cần phải hiểu biết nó một cách rõ ràng, như thế chúng ta có thể gia tăng nó lên, có thể trau dồi nó, có thể phát khởi nó.

Vì vậy trong Đạo Phật chúng ta nói về yêu thương và từ bi đối với tất cả các chúng sinh hữu tình. Đó là cách chúng ta có thể loại bỏ sự sân giận, chúng ta có thể làm giảm đi tâm ích kỷ và ngoài ra chúng ta có thể làm giảm đi nhiều cảm xúc nhỏ khác đi theo với tình yêu thương và hơn nữa còn giúp chúng ta phân biệt cái gì là yêu thương và cái gì là không phải. Vì thế chúng ta có thể giảm đi những cái không phải là yêu thương và chúng ta có thể làm tăng thêm những cái là yêu thương.

Vậy chúng ta hãy đi từng cái một sẽ dễ dàng hơn. Trước hết hãy bắt đầu với sự yêu thương.

Yêu thương là gì?

 Bây giờ đến với sự yêu thương, chín người thì mười quan điểm về yêu thương. Vậy thì một điều chắc chắn là chúng ta ai cũng yêu lấy mình. Đúng vậy, cũng càng chắc chắn nhiều hơn là chúng ta yêu thương gia đình, chúng ta yêu bạn bè. Vậy thì, hỏi ngay luôn, chúng ta có yêu tất cả chúng sanh hay không thì còn phải bàn cãi, đây là một câu hỏi lớn, chúng ta vẫn chưa biết rõ yêu thương là gì. Ngay cả sự yêu thương đối với gia đình hay với chính chúng ta, điều chúng ta nghĩ có lẽ bị trộn lẫn các cảm giác với nhau không chỉ là yêu thương mà còn có thể là nhiều tham ái, thiết tha, mong mỏi điều này, điều kia, vì thế có thể là rất nhiều cảm xúc khác gắn vào với yêu thương và chúng ta nghĩ rằng tất cả toàn bộ viễn tượng đó là yêu thương nhưng thật ra không phải.

Vậy câu hỏi sẽ là “Yêu thương là gì?” Tình yêu giữa hai người yêu nhau, giữa người mẹ và đứa con, đứa con và người cha, tình yêu giữa bạn bè với nhau, tất cả có giống nhau hay không? Vậy lại lần nữa tôi chắc rằng có nhiều người thấy nó khác nhau một chút. “Ô, bạn bè quý mến nhau, mẹ và con thương nhau, là khác nhau chứ”, lần nữa đó là một sai lầm lớn. Tình yêu thương

hoàn toàn giống nhau. Yêu thương có là giữa hai người yêu nhau, có là giữa mẹ và con, có là giữa bạn bè hay không, thì yêu thương vẫn hoàn toàn giống nhau. Vì vậy để nói rằng yêu thương là hoàn toàn giống nhau, thì tôi sẽ nói yêu thương thật sự là gì. Vậy yêu thương là mong muốn thấy đối tượng hạnh phúc, là ý nghĩa của yêu thương.

Chúng ta bắt đầu hiểu biết yêu thương, khá là dễ hiểu, ai cũng trải nghiệm điều này nhưng khi chúng ta tiếp cận nó rõ ràng, chúng ta có thể hiểu biết nó khá đủ từ ý thức sâu sắc hơn qua kinh nghiệm.

Chúng ta chỉ nghĩ chúng ta yêu thương cha mẹ mình, và nếu yêu thương là thấy họ hạnh phúc, và yêu thương cha mẹ là mong muốn thấy cha mẹ hạnh phúc, nghĩa là bạn yêu thương cha mẹ. Nếu bạn thật sự ước mong thấy một con côn trùng nhỏ hạnh phúc nghĩa là bạn yêu thương con côn trùng đó. Nếu bạn thật sự ước mong thấy người bạn của mình hạnh phúc, nghĩa là bạn thương người bạn đó. Lần nữa giữa hai người thương nhau nếu bạn thật sự mong ước thấy nửa dễ thương kia hạnh phúc, nghĩa là bạn yêu người đó.

Vậy nếu bạn thật sự đặt quá nhiều kỳ vọng: “A, em phải làm điều đó cho tôi hay cô ây phải làm điều đó cho tôi bởi vì tôi yêu cô ta.” Không, nếu bạn đang nghĩ về người đó thì bạn thấy sự yêu thương tốt hơn là một sự kỳ vọng, đó không phải là một sự yêu thương thuần khiết hay trong lành, còn có sự kỳ vọng.

Hãy xem một bà mẹ và đức con hay người cha và đứa con, người cha nói rằng: “Ô, tôi thương nó, tôi thương con tôi, vì vậy nó phải làm điều này, nó phải làm điều kia.” Đó không chỉ có yêu thương, nếu bạn thương con bạn, đứa trẻ sẽ không phải làm gì cả, thế nhưng nếu bạn yêu con bạn, tương tự như vậy, bạn có kỳ vọng là đứa con phải làm điều này và điều kia y theo kỳ vọng đó. Tương tự vậy nếu bạn yêu thương một người và đồng thời bạn nghĩ người đó phải làm điều này, phải làm điều kia, đó không chỉ là yêu thương, mà bạn còn có sự kỳ vọng, vì vậy đây là tất cả điều khác biệt.

Một số người nói rằng: “Ô, tôi chăm sóc nhiều đến người đó nên người đó nên quan tâm đến tôi, vì yêu là phải theo cách như vậy.”  Không phải đâu! Bạn yêu người đó thì chỉ có nghĩa là bạn muốn thấy người đó hạnh phúc.

Lâu rồi tôi có xem một video ngắn, đứa trẻ nói: “Ô con thương cha mẹ con, nên cha mẹ con phải hôn con chứ.” Không phải đâu! Ý tôi là không cần thứ quá thiên về vật chất bằng lời đối mặt với người yêu, người đối mặt với người, đó chỉ là một ước muốn thấy người đó hạnh phúc thôi. Rồi đứa trẻ nói: “Con biết cha mẹ không có thương con vì họ không có hôn con, thế này, thế kia…” Không phải, yêu thương không có nghĩa là vậy, bạn đáp ứng cho người đó bất cứ cái gì bạn có được. Không có gì để làm với điều đó cả! Nói đơn giản là yêu thương chỉ là một loại ước muốn thấy đối tượng bạn yêu thương hạnh phúc

Điều này áp dụng cho người hay cho chúng sinh, nếu bạn nói: “Tôi yêu pizza vậy tôi phải làm gì cho pizza hạnh phúc?” Không, thứ đó không đi với những điều này, chỉ có yêu thương giữa người với nhau, bởi vì pizza không có những cảm xúc hay tâm để cảm thấy hạnh phúc. Một số người nói rằng: “Tôi yêu cây cỏ”, định nghĩa cũng có thể áp dụng cho điều này, bạn yêu cây cỏ, bạn tưới nước cho chúng, bạn chăm sóc chúng.

Chuyện đang xảy ra trên internet cho  “Đức Phật là tinh nghịch” mà tôi thật sự không có ý kiến, nói rằng “nếu bạn yêu những bông hoa, hãy tưới nước cho chúng, nếu bạn thích những bông hoa thì bạn có thể muốn hái chúng.” Nếu bạn yêu bông hoa, bạn có thể muốn tưới nước cho chúng, điều đó có ý nghĩa. Tôi không nói đó chính xác là những lời của Đức Phật, nhưng tôi muốn nói rằng về lý thuyết thì đúng, nếu bạn thật sự yêu bông hoa  tốt hơn bạn nên tưới nước cho bông hoa, đó thật là yêu thương chúng.

Có một câu chuyện khác, một người đang yêu một phụ nữ kia, người phụ nữ đó lại đang yêu một người khác, vì thế người này để cho người phụ nữ đi với người mà cô ta thích. Đó thật là một ví dụ rất rõ của yêu thương.

Tại một làng kế bên làng tôi, một việc bất ngờ xảy ra trong một gia đình, cha mẹ họ muốn đứa con và người vợ ở chỗ này, nhưng đứa trẻ không chịu, muốn ở một chỗ khác, nên cha mẹ phải đồng ý, đó thật sự là yêu thương. Đa số các gia đình ở Ladakh, nơi tôi ở, cha mẹ đều muốn con cái ở với họ, như thế đứa trẻ có thể chăm nom cho họ, đây gọi là “cha mẹ-con cái” và đây là cách gọi ở đó.

Tôi nghĩ yêu thương đồng thời có một chút kỳ vọng và một chút tham ái thấy con cái lúc nào cũng ở gần bên. Nhưng thật dễ chịu nếu họ nuôi nấng con cái chỉ ở một khía cạnh thôi, không có kỳ vọng gì cả, họ nuôi con cái, khi các đứa trẻ lớn lên, chúng đi nơi khác tạo dựng gia đình riêng của mình, và cha mẹ cũng vậy, họ sống cuộc đời của riêng họ. Còn một khía cạnh khác nữa, tôi muốn nói là có một tình yêu thuần khiết không có mắc míu vào sự kỳ vọng.

Nếu một người thương yêu bạn mà người đó phải phải đáp ứng điều nọ, người đó phải làm điều này và điều kia, tất cả đều là những kỳ vọng, có thể là những mong muốn, có thể là nhiều cảm xúc khác nhau dính líu vào. Vậy rốt cuộc yêu thương nghĩa là gì?

Yêu thương là như nhau cho dù đó là giữa bạn và một con chim, bạn và một người khác, bạn và cha mẹ bạn hoặc bạn và người bạn tình của mình, hoặc bạn và chính con bạn. Yêu thương đều hoàn toàn như nhau, đó là muốn người đó hạnh phúc.

Từ bi là gì?

Từ bi lại là một điều khác, lòng bi mẫn có khác biệt một chút và người ta thường hiểu lầm lòng từ bi với Bồ Đề Tâm (Buddhicita). Bồ Đề Tâm là tâm của một người, đó là tâm của Phật, về nghĩa đen Bodhi là Phật và cita là tâm. Vì thế cả hai từ thường kết hợp hai điều này lại. Từ bi và yêu thương gần như là hai mặt của đồng tiền.

Khi bạn muốn thấy người đó không bị đau khổ, đó là từ bi. Ví dụ lòng từ bi đối với một người, nghĩa là bạn muốn thấy người đó không bị đau khổ. Yêu thương là bạn muốn thấy người đó hạnh phúc. Nên đó là sự khác nhau theo cách bạn nghĩ. Hãy xem một chiếc xe hơi cán lên chân của một con chó, khi bạn nhìn thấy chân của con chó, bạn có cảm xúc là: “A, mong sao cho con chó này không bị đau đớn hay khổ ải”, đó là từ bi

Khi bạn muốn thấy một người hạnh phúc, đối với người mới khởi phát lòng từ bi, thật hay để thấy một hoàn cảnh khó khăn, lúc đó bạn có thể khởi phát lòng từ bi. Tình yêu thương là gì đó mà bạn có thể khởi phát mọi lúc, ngay cả đối với người mới khởi phát, bạn có thể mong người đó hạnh phúc mọi lúc hoặc bạn có thể mong mỏi người đó hạnh phúc mọi lúc. Như vậy tình yêu thương luôn khởi phát dễ hơn, nhưng từ bi là một khía cạnh khác, bạn muốn thấy người đó hạnh phúc, bạn không muốn thấy người đó gặp các khó khăn, nên từ suy nghĩ này bạn muốn thấy người đó không bị các khó khăn này, thì đó trở thành lòng từ bi.

Cùng một mục tiêu như vậy, nhưng cách suy nghĩ hơi khác, một đằng chỉ là thuần túy muốn thấy họ hạnh phúc, một đằng là ước mong thấy một người không bị đau khổ nào đó, các vấn đề nào đó. Nhưng trong Đạo Phật bạn có thể khởi phát lòng từ bi mọi lúc vì bạn nhìn thấy và bạn hiểu. Chúng ta nhìn thấy cơ thể chính nó là bản chất của đau khổ, nó kỳ diệu chúng ta cần chăm sóc nó nhưng chúng ta không nên bám chấp vào nó, bởi vì nó không phải là thứ thật sự chắc chắn. Nó gần giống như là chúng ta đang sống trong một căn lều và nó có thể sập bất cứ lúc nào, dĩ nhiên là chúng ta phải chăm sóc căn lều, nhưng chúng ta không nên kỳ vọng và bám víu quá nhiều vào căn lều bởi vì nó có thể sập bất cứ lúc nào.

Chính xác như vậy với thân thể, vì vậy trong Đạo Phật chúng ta có thể khởi phát từ bi mọi lúc đối với hết thảy các chúng sinh hữu tình hay các chúng sinh. Đây là sự khác biệt giữa tình yêu thương và lòng từ bi.

Khởi phát lòng bi mẫn bằng cách nào 

Cách nào để khởi phát lòng bi mẫn là một điểm quan trọng. Chúng ta đã biết là cách khởi phát yêu thương dễ hơn là khởi phát lòng từ bi. Giả sử khởi phát yêu thương đối với gia đình hay bạn bè dễ dàng hơn nhưng khi khởi phát yêu thương đối với người lạ và đối với một kẻ thù thì không phải dễ. Vì vậy chúng ta sẽ nói về suy nghĩ này, nó có thể cũng dễ dàng hơn theo thời gian.

Vậy bước đầu tiên, người ta nói đến thực hành thiền về tình yêu thương và lòng từ bi, nó không ngẫu nhiên xảy ra, không giống như bạn ngồi ở đằng kia và nghĩ về tình yêu thương hoặc bạn ngồi ở đằng kia và nghĩ về lòng từ bi hoặc cầu nguyện tình yêu thương và lòng từ bi, đây không phải là cách thiền về tình yêu thương và lòng từ bi có kết quả.

Phương pháp khởi phát yêu thương và từ bi là bằng cách nhìn thấy, nên là bước đầu tiên. Bạn sẽ nhìn thấy phẩm chất tốt của người đó, có thể là một người lạ, có thể là một kẻ thù. Nhưng nếu bạn muốn khởi phát yêu thương, cho dù bạn mới gặp lần đầu tiên, miễn là nếu bạn nghĩ hay nếu bạn muốn khởi phát yêu thương đối với người đó, hãy thử nghĩ, tìm một số phẩm chất tích cực của người này. Cho dù người này có xấu như thế nào, anh ta vẫn mang gì đó về cho gia đình mình, anh ta vẫn chăm sóc gia đình, anh ta có phẩm chất này, anh ta có phẩm chất kia.

Vậy bạn sẽ tìm thấy một số phẩm chất tốt đẹp ở mỗi một và mỗi chúng sinh trên trái đất này. Vậy hãy đưa ra các phẩm chất đó, nhớ lấy các phẩm chất đó, cố gắng tìm thêm phẩm chất nữa. Và khi bạn chậm chậm khởi phát sự yêu thương, bạn có thể nhìn thấy nó hay bạn có thể trải nghiệm nó, bạn có thể chỉ lo nghĩ về người lạ này, rồi bạn nói với người này, rồi bạn từ từ biết về người này từng chút một. Nếu bạn biết bên trong người này rất xấu, bạn có thể chẳng có sự yêu thương đối với họ. Bạn có bao giờ phải lòng ai đó, thì bạn có nghĩ là bạn đang phải lòng người này như thế nào không? Bạn thương người này như thế nào? Bạn quan tâm đến người này như thế nào?

Phương pháp là bạn nhìn thấy một điều tốt về người này, bạn nhìn thấy hai điều tốt về người này, có thể nó sẽ phát ra thêm một chút, bạn thấy một số phẩm chất tốt về người này, bạn càng nhìn thấy bạn càng cảm thấy gần gũi người này hơn, bạn càng thấy gần gũi người này hơn, bạn càng cảm thấy người này xứng đáng với điều gì đó tốt. Và đó là cách bạn có thể khởi phát một mong muốn thấy người này hạnh phúc.

Khi bạn trở nên gần gũi hơn một chút, tự động bạn mong muốn người này sẽ hạnh phúc, đó là cách bắt đầu sự yêu thương. Lại nữa, khi bạn thiền về phẩm chất tốt nhất, nghĩ hơn về một vài phẩm chất, một phẩm chất tốt đẹp về người này, từ từ phát sinh sự yêu thương, bởi vì bạn cảm thấy thân thiết hơn khi bạn thấy một điều tốt lành về người này, và khi bạn làm điều này, suy nghĩ này trong một buổi thiền, bạn sẽ khám phá điều gì đó rất dễ chịu, bạn sẽ khám phá cái còn lại, hai bản chất của chúng ta, hai bản chất của con người, hai bản chất của chúng sinh hữu tình. Tôi nghĩ tôi đã đề cập điều này lúc ban đầu.

Khi chúng ta nhìn thấy một ít máu, khi chúng ta thấy vài người đánh nhau, khi chúng ta thấy con chó sủa, thấy cái này và cái kia,…Không, đó không phải là cảm giác vui vẻ, dễ chịu. Đó không đi với bản chất của chúng ta. Khi bạn nhìn thấy yêu thương, thái độ tử tế, khi chúng ta nhìn thấy một số người đang giúp đỡ những người khác, khi chúng ta nhìn thấy một số người đem cái này, cái kia, những thứ tích cực, chúng ta yêu thích điều đó, rồi chúng ta thân thiết hơn. Chúng cho thấy điều đó đi với bản chất của chúng ta nên chúng ta cảm thấy dễ chịu hơn. Vì vậy đây là cách chúng ta có thể phát khởi sự yêu thương và điều tương tự chúng ta nhìn thấy phẩm chất này và phẩm chất kia một lần, hai lần, ba lần và bốn lần chúng ta sẽ càng gần hơn với người này.

Nếu chúng ta nghĩ về khía cạnh đối nghịch lại, sân giận, giả sử họ nói điều gì xấu về bạn, bạn làm gì? Thường nếu bạn chỉ để cho tâm tự đi, tâm sẽ là người dẫn đường, tất cả cảm xúc tiêu cực bạn đều nghĩ về người này thì bạn cảm thấy tức giận hơn, nó làm bạn cảm thấy: “Ô, người này xấu lắm”, chỉ có như vậy thôi. Sau một lúc, tất cả những gì bạn thấy, những phẩm chất không tốt về người này, đều không đúng. Giả sử ai đó nói điều gì sai, rồi bạn cố gắng, bạn thích nghe người ta cũng nói xấu về anh ta. Nếu bạn thật sự ghét người này, thì bạn làm cho người này, người khác cũng nói những điều xấu về anh ta, bạn thích thú, rồi bạn dẫn dắt nhiều hơn nữa và bạn thổi phồng lên, thì bạn nhìn thấy người này xấu hơn nhiều so với thực tế.

Vì thế nó giúp ích cho thiền tập hay suy ngẫm về điều này, đó là lúc nghĩ về các phẩm chất tích cực về người này và bạn nghĩ tích cực về thế giới. Có một số người nghĩ rằng thế giới này thật là ngu xuẩn, con người quá tệ, giờ không có ai tốt hơn, họ tham lam, ích kỷ, vân vân… Vậy cảm nghĩ như thế có những lợi ích gì? Vậy bạn yêu chính bạn, bạn có thể thấy điều tương tự nhưng từ một quan điểm khác, dĩ nhiên bạn yêu chính bạn, bạn muốn hanh phúc phải không? Điều đó có nghĩa là bạn yêu chính bạn.

Có một số người người nói: “Tôi ghét chính tôi”, điều đó không đúng. Người đó nói rằng “Tôi ghét chính tôi”, nhưng nếu ai đó tới với cây súng, thì với thái độ sợ chết, người đó sẽ bỏ chạy, điều đó chắc chắn là anh ta yêu bản thân mình. Nếu anh ta không yêu mình thì tại sao cần phải bỏ chạy? Người yêu thương chính mình, thì cũng muốn ăn món gì ngon phải không? Khi bạn muốn ăn món gì ngon, bạn mong nó xảy ra, khi bạn muốn xem một phim hay, bạn nghĩ rằng thật hạnh phúc thấy đóng phim như thế nào qua việc xem phim đó, khi bạn muốn nghe một bản nhạc hay cũng cho rằng là hạnh phúc. Vì vậy khi cà phê không đậm đà, trong trường hợp bạn có một kỳ vọng, thì giờ bạn thất vọng, rồi bạn không hạnh phúc.

Vì vậy khi bạn thật sự yêu thương chính mình, thì điều quan trọng là bạn tự cảm thấy quanh mình với các ý nghĩ tích cực. Thế giới là thế giới, không có tâm thức nào mà bạn có thể thay đổi, đúng là có những điều bạn có thể thay đổi, bạn có thể làm, đó là đừng nghĩ nhiều quá, tuy nhiên người tốt là người tốt, người xấu là người xấu, mỗi người đều có một số phẩm chất tốt và phẩm chất xấu hay các phẩm chất xấu là những khía cạnh xấu. Nếu bạn nghĩ về những mặt tốt, nếu bạn làm cho bạn vui, thì có biết bao bi mẫn đến đối với bạn, hay bởi vì lòng bi mẫn mà bạn có đối với chính bạn thì điều quan trọng là nên giữ cho chính mình luôn ở mặt tích cục.

Nếu bạn đang nghĩ thế giới thật ngu ngốc, thì hãy nghĩ về những điều kỳ diệu trên thế giới. Nếu những người mẹ không yêu thương con cái, bỏ con cái, thì có thể là chúng ta sẽ nhìn nhiều người bằng một con mắt hay trang điểm mặt mũi thế này thế kia, tôi e là bạn sẽ làm điều gì như thế.

Đến tuổi nào đó, chúng ta có lúc trở thành một người già và ngay cả khi chúng ta trưởng thành, có lúc chúng ta vẫn là một người già, chúng ta tạo ra một số thói quen xấu, rồi chúng ta chạy theo nó, đây là chẳng ai nói chúng ta cả, mà là chính chúng ta. Chúng ta tạo ra cái này và cái kia, và rồi chúng ta bắt đầu bày tỏ hay thiền về điều này, rồi chúng ta trở nên biếng nhác hơn, uể oải hơn và cuối cùng bạn than phiền cả thế giới, bởi vì nó chống lại điều gì đó hoặc bạn tự than phiền vì bạn không đạt được, lúc bạn nhận ra thì bạn là người không có gì cả hoặc bạn có kẻ thù cho mình.

Nhưng với điều kiện, bạn muốn hạnh phúc, nên bạn phải làm những điều làm cho bạn hạnh phúc. Việc nghĩ đến phẩm chất của ai khác hay nói điều gì sai về ai khác, thì đây không phải là những gì làm bạn hạnh phúc. Nên bất cứ là phẩm chất tích cực nào, thì những sự việc vẫn ở đó. Về những sự việc làm bạn hạnh phúc, bạn vẫn cho những điều này là các sự việc ưu tú, những sự việc tích cực. Khi bạn ở trong gia đình thì không có gì nhiều cho bạn có thể làm vì bạn sống ở đó, nhất là mẹ bạn hay con bạn có thể sống lâu dài với điều đó.

Nên nếu bạn đang nghĩ những người này 80 phần trăm là xấu, thì hãy nghĩ về 20 phần trăm, nó sẽ cho bạn vui vẻ hay cũng giữ được mối liên hệ tốt. Vì vậy nếu bạn có mối quan hệ tốt vì ý nghĩ của bạn tập trung vào 20 phần trăm tích cực, thì đó là sự hy vọng mà bạn có thể tác động lên những người này. Nếu bạn nghĩ về 80 phần trăm mà tình huống có thể không xấu nhưng bạn vẫn sân giận bởi vì bạn hoàn toàn dính mắc vào 80 phần trăm này, bạn không còn liên hệ nữa bởi vì bạn đã đầy đến 80 phần trăm là xấu về người này.

Điều tôi đang nói đây là ít nhất chúng ta biết rằng chúng ta yêu lấy chính mình vì vậy chúng ta nên làm những điều yêu thương, chúng ta nên đi theo sự yêu thương chính mình

Làm thế nào giảm đi sự kỳ vọng?

Đó là phần thứ hai, sự khác biệt và khởi phát bằng cách nào.  Bây giờ là làm thế nào để giảm sự kỳ vọng.

Tôi nghĩ tôi có một câu hỏi, nó cũng đi cùng với điều này: “ Làm thế nào thầy chấm dứt được sự sân giận, sự mong ước với thiền?” Câu hỏi rất hay, đó là điểm thứ ba mà tôi sẽ nói để chia sẻ.

Làm cách nào giảm đi sự kỳ vọng, dĩ nhiên chúng ta yêu chính mình, và chúng ta yêu những người khác như gia đình, bạn bè và nói chung chúng ta đều yêu mọi người theo một nghĩa, và nếu bạn là một hành giả, bạn nên yêu thương tất cả các chúng sinh. Đức Phật đã đưa ra ba-bốn lý do.

Chúng ta hóa ra đều xứng đáng, bạn tự hỏi bạn có xứng đáng được hạnh phúc không? Dĩ nhiên rồi, mọi người đều nghĩ: “Có, tôi xứng đáng được hạnh phúc, tôi xứng đáng với sự công bằng, tôi xứng đáng nghĩ tích cực, tôi xứng đáng có tự do, tôi xứng đáng vân vân và vân vân. Nếu bạn xứng đáng có mọi thứ này, bạn nghĩ bạn xứng đáng có mọi thứ này, thì mọi người đều nghĩ họ muốn được xứng đáng với tất cả điều này.

Đồng thời nếu bạn yêu thương người nào khác, rất tuyệt vời, rồi nếu bạn lại lặp lại, khăng khăng kỳ vọng rằng, đôi lúc người ta kỳ vọng nhiều hơn là nó xứng đáng với sự công bằng, đôi lúc người ta kỳ vọng như là anh ta có cảm xúc, mà người đó không có chút cảm xúc nào cả. Chúng ta lại kỳ vọng rất nhiều vào điều thuộc về vật chất, như là bạn có một kiểu áo dễ thương, bạn nói: “ Oh, năm sau tôi muốn mặc kiểu này hoặc năm sau tôi muốn đưa ra kiểu áo này”, đó lại chính xác là kỳ vọng. Chừng nào còn kỳ vọng, bạn yêu thương bạn thì sao bạn lại làm mái nhà bằng thủy tinh? Việc tạo ra một kỳ vọng là một tâm thức giống như việc làm mái nhà bằng nước đá, chính xác là như vậy, bạn chẳng cần biết miễn là bạn có mái nhà bằng nước đá. Nó sẽ tan ra, nó sẽ gây rắc rối cho bạn với tất cả rủi ro đó, và nếu ánh nắng không đủ sáng sủa, thì bạn sẽ đưa ra một lý do để bực bội, bạn chẳng cần biết lỗi này ở trong trí của bạn hay nó gần giống như xây một căn nhà ở mép núi, thì mặt đất không thật sự vững chắc hay có thể có lở đất, rồi một cơn mưa to và sự kết thúc có thể xảy ra.

Việc kỳ vọng trong tâm chính xác giống như vậy. Sẽ không hề có sự thất vọng khi mà bạn không có kỳ vọng. Chúng ta không tạo bất kỳ sự mong mỏi nào. Giả sử bạn dùng hai ly cà phê nếu bạn kỳ vọng là cà phê này rất đậm đà, bạn lại tạo một cơ may, không có, bạn thật ra đã ném cục đá lên trời, nếu cục đá rơi trở lại vào nón của bạn nếu bạn may mắn, thì có thể cà phê này ngon, nếu cà phê không ngon thì điều này làm thất vọng, ngay cả lãng phí vài giây nữa sao lại chịu thêm sự thất vọng khác. Đây là một sự lựa chọn mà bạn có thể chọn không ném cục đá lên trời, thì bạn không nên ném, nếu cục đá rơi vào nón bạn, thì việc có kỳ vọng chính xác giống như là không có kỳ vọng, hãy uống cà phê, nó đậm đà, bạn vẫn thưởng thức. Vậy không có kỳ vọng nghĩa là gì, bạn có thể thưởng thức cà phê mà không cần kỳ vọng.

Nếu bạn không kỳ vọng người bạn của mình tặng hay mang cho bạn một món quà, ví dụ, nếu bạn kỳ vọng, có thể người bạn có ít thời gian hơn hay bận rộn, vân vân và vân vân và anh ta không mang quà đến, và vì bạn kỳ vọng, nên bạn thất vọng. Nếu bạn không kỳ vọng, người bạn không mang quà đến, thì bạn không có đau khổ, bạn không phải lo lắng hay không có sự thất vọng. Nếu bạn không kỳ vọng nữa và người bạn mang một món quà đến, thì bạn có thể vui thích.

Nếu bạn xây một căn nhà trên một vị trí rất không vững chắc thì tại sao bạn lại không xây trên một nơi vững chắc? Tại sao lại xây căn nhà trên nơi nghiêng dốc? Tôi muốn nói không có kỳ vọng thì không có thất vọng, trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta kỳ vọng đầy các sự việc được mong mỏi hoặc bạn kỳ vọng điều dễ chịu hoặc bạn kỳ vọng người bạn đến trước bạn, bạn kỳ vọng nó xảy ra lúc này, bạn kỳ vọng nó biến mất lúc này. Hãy làm mọi thứ mà gần như không có kỳ vọng, bạn thật sự làm cho sự đối xử của bạn dễ chịu hơn nhiều.

Bạn có thể quên mang quà đến cho ai khác đó, bạn có thể quên điều này, bạn có thể quên điều kia, vậy bạn nghĩ lại đi, người đó cũng có thể quên chứ, cứ cho rằng đến phiên chúng ta quên, để làm cho cuộc sống đơn giản hơn nhiều.

Tôi không biết về Hoa Kỳ, nhưng ở Ấn Độ, nhất là về đám cưới truyền thống ở Ấn Độ, họ có cả một danh sách các mong đợi, chú tôi phải làm điều đó, dì tôi phải làm điều đó, cha tôi phải làm điều đó, mẹ tôi phải làm điều đó, người thân này và người thân này … họ phải mang các món quà này cho đám cưới của tôi, có cả một cuốn sách mong đợi trong đầu.

Ngay cả 70 phần trăm sự kỳ vọng đó được đáp ứng, 30 phần trăm sẽ vẫn tạo ra vấn đề. Bây giờ 30 phần trăm đó hủy hoại bạn, bạn lẽ ra có thể có một đám cưới tuyệt vời, trong 70 phần trăm có thể vượt quá kỳ vọng, nhưng bạn vẫn chưa có 30 phần trăm, khi bạn lỡ mất những người phần lớn nằm trong 30 phần trăm, bạn không vui, bạn chỉ tạo nên sự đau khổ trong tâm trí mình.

Có thêm một câu hỏi nữa: “Làm thế nào thầy có thể tự xa lìa mình khỏi đau khổ thường đi với lòng từ bi của thầy hay không?”

Đây là một câu hỏi thú vị, sự kỳ vọng để bình tĩnh lại lại là một vấn đề. Vì vậy với lòng từ bi thì trí tuệ cũng quan trọng, trong trường hợp này, tôi đã có câu hỏi. Tôi đã thấy một người rơi xuống ngay từ một xe lửa và bị cán cả hai chân, tôi thấy vào năm 2010, đó là một sự chứng kiến thật buồn phiền, tôi đã cầu nguyện, không thể làm gì nhiều được. Chúng tôi ngồi ở phía chiếc ghế rơi xuống, tôi không nhìn thấy người đó rơi nhưng người ta kể lại rằng người đó rơi xuống. Trong xe lửa ở Ấn Độ có dây xích, mọi người kéo dây xích và xe lửa dừng lại sau 30-40 giây, tôi không biết, tôi kéo dây xích đó là điều chúng tôi có thể làm, thật là buồn phiền. Tôi nghĩ người đó vẫn nằm chết ở đó, rồi họ gọi hệ thống, không một người nào đây và đó, người ta có thể vội vã đến bệnh viện, tôi không đi theo vì tôi ở trong xe lửa. Nhưng đây vẫn là điều chúng ta có thể làm và  còn nhiều điều mà chúng ta không thể làm được.

Nếu điều mà bạn không thể làm được, thật là lúc thấy nuối tiếc trong lòng, thì bạn làm điều bạn có thể. Khi bạn không thể làm được gì, thì không có gì phải có nuối tiếc hay đau khổ. Vì vậy hãy luôn luôn nghĩ đến điều này, nói chung đó sẽ cho ra một loại phương hướng trong tâm của bạn mà bạn sẽ tự động đi theo khi hoàn cảnh này phát sinh, và trong tình huống như vậy bạn không có nhiều đau khổ.

Bạn có lòng từ bi, bạn rất thật lòng mong muốn người đó hết đau khổ, có điều gì chúng ta có thể làm, hãy thực hiện! Nếu bạn có thời gian, hãy tặng thời gian! Nếu bạn có tri thức, hãy chia sẻ, bất cứ thứ gì họ cần đến. Nhưng ngoài điều đó, không có trong lãnh vực mà bạn không thể làm được nhiều thì bạn lại lo lắng, đau khổ không phải là tình huống như thế. Hãy cho chính bạn sự giúp đỡ về mặt tinh thần, thể chất, như thế bạn có thể giữ năng lượng đó để giúp đỡ ai khác trong tương lai. Như vậy nếu bạn luôn luôn nghĩ về các thực hành hàng ngày, thì điều này sẽ tạo nên một phân loại, một đường dẫn, hoặc một phần hoặc một cơ sở, một cách để suy nghĩ, tâm thức của bạn sẽ đi theo các kiểu mẫu đó do tình huống. Đây là cách suy nghĩ làm việc, khi xảy đến cho tâm của bạn, khi xảy đến cho ý thức của chúng ta.

Đây là tình huống của các hành giả ở trên núi, họ làm giảm sân giận, đôi khi họ tạo tình huống, dường như cái này xảy ra, dường như  cái kia xảy ra, giải pháp nào cho một người có thể thực hiện? Bằng cách tạo một số trường hợp cùng cực, những tình huống sân giận như vậy không giúp ích được, sân giân chỉ có phá hủy tình thế, sân giận chỉ làm trạng thái thêm xấu hơn, sân giận chỉ đem tâm tôi đi một chút, thế này và thế kia. Vì vậy kỹ thuật này, loại lực này, tạo một loại kiểu mẫu liên tục và tạo quá khứ, sau đó người đó nổi sân giận và hành động theo. Nếu trước đây mười giây của tôi, còn một giây, hay chỉ là một tia sáng lóe lên, không còn nữa, bởi vì đó là cách chắc hẳn bạn đã được thực hành , đó là cách chắc hẳn bạn đã được rèn luyện.

Kết luận

Kỳ vọng là đang ném nhiều cục đá lên bầu trời, là đang xây nhà trên băng, là đang tạo một căn nhà trên triền dốc có thể bị lở đất, hay bạn làm mái nhà bằng băng, thật là một vấn đề, mái nhà sẽ không còn đó cho đến mùa hè. Dù thế nào đi nữa thì kỳ vọng chính xác tương tự như vậy, chẳng hạn  cha mẹ, tôi không biết ở bên kia như thế nào, nhưng ở đây xứ sở của con cái-cha mẹ, cha mẹ có rất nhiều kỳ vọng nơi đứa con.

Trong hoàn cảnh có kỳ vọng, hãy tập luyện cho đứa con đừng chăm sóc cho bạn, nhưng chăm sóc tuổi già cần đến, thế này và thế kia, như thế có thể giúp cho nhiều người hơn. Dạy dỗ đứa con có lòng bi mẫn, mặc dù bạn phải tự giúp mình, bạn gặp lúc khó khăn, thì đứa con có bản chất từ bi, đứa con có thể giúp bất cứ người nào khác cần đến. Bằng việc cảm thông sẽ tốt hơn là sân giận, luôn luôn suy ngẫm về điều đó và tự uốn nắn mình để thấy và nắm giữ thế giới mà không cần sự kỳ vọng là rất quan trọng.

Compassionate Seed
Ghi lại từ bài Pháp Thoại của Thầy Nawang Kunphel vào ngày 09/05/2021 do On The Road of Yoga tồ chức.